กระจกตา (Cornea)

คือ ส่วนของลูกตาที่อยู่นอกสุด เป็นเนื้อเยื่อใสอยู่ส่วนหน้าของตาดำ โดยปกติเรามองไม่เห็นกระจกตาเนื่องจากกระจกตาใสไม่มีสี ที่เราเห็นสีดวงตาเป็นสีดำหรือน้ำตาลนั่นคือสีของม่านตา (Iris) ซึ่งอยู่ด้านหลังกระจกตา กระจกตาทำหน้าที่เป็นอวัยวะหลักในการรวมแสงเข้าสู่ดวงตา ดังนั้น กระจกตาจึงเป็นอวัยวะที่สำคัญมากอย่างหนึ่งในดวงตาของเรา

ภาพแสดงกระจกตา (Cornea) และม่านตา (Iris)

ที่มา : https://eyepatient.net/Home/articledetail/keratoconus-248

กระจกตาโป่งพอง/กระจกตาย้วย (Keratoconus)

คือ การที่กระจกตาบางส่วนมีการนูนตัวขึ้นมาทำให้กระจกตาบิดเบี้ยวผิดปกติ สาเหตุเนื่องจากบางส่วนของกระจกตาเกิดการบางตัวลงอย่างไม่ทราบสาเหตุ ทำให้ความดันภายในลูกตาดันกระจกตาส่วนที่บางตัวลงให้นูนออกมา

• ถ้ากระจกตาส่วนที่นูนออกมามีลักษณะเป็นยอดแหลมจะเรียกว่า Keratoconus (Kerato = กระจกตา, Cone = รูปกรวย)
• ถ้ากระจกตานูนออกมามีลักษณะเป็นรูปทรงกลม จะเรียกว่า Keratoglobus
• ถ้ากระจกตานูนออกมาเฉพาะบริเวณริมกระจกตา จะเรียกว่า Pellucid Marginal Degeneration

โดยสาเหตุการเกิดกระจกตาโป่งพองยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด โดยคาดว่าน่าจะมีความเกี่ยวข้องจากหลายปัจจัย เช่น พันธุกรรม การอักเสบของตา การขยี้ตาบ่อย หรือบางครั้งเกิดหลังจากการทำเลสิกหรือ PRK ด้วย

หลายๆคนอาจสงสัยว่าแท้จริงแล้ว Keratoconus มีชื่อภาษาไทยว่าอะไรกันแน่ ซึ่งจริงๆแล้วชื่อภาษาไทยของโรค Keratoconus นั้นมีหลายชื่อมาก ผมจะยกตัวอย่างชื่อภาษาไทยที่นิยมเรียกในโรคนี้ ว่ามีชื่ออะไรบ้างนะครับ มีดังนี้

1. กระจกตาโป่งพอง
2. กระจกตาย้วย : บางครั้งจะใช้เรียกคนไข้ที่เป็นโรค Pellucid Marginal Degeneration (PMD) ด้วย ซึ่งจะแตกต่างจาก Keratoconus ที่ตำแหน่งของกระจกตาที่บางและโป่งออกมา ดังนี้

• • ผู้ป่วย Keratoconus กระจกตาจะโป่งบริเวณตรงกลางกระจกตา หรืออาจจะค่อนมาทางด้านล่างเล็กน้อย แต่จะไม่อยู่ชิดขอบตาดำ
  • ผู้ป่วย PMD กระจกตาจะโป่งบริเวณขอบตาดำ
  • โรค Keratoconus และ PMD มีอาการมองเห็นไม่ชัดเหมือนกัน และวิธีการแก้ไขคล้ายกัน

ภาพเปรียบเทียบกระจกตาในคนปกติและคนที่เป็นกระจกตาโป่งพอง

• ภาพซ้าย : แสดงกระจกตาปกติ
• ภาพขวา : แสดงตาที่เป็นกระจกตาโป่งพอง (Keratoconus) สังเกตเห็นการนูนตัวขึ้นของกระจกตา(กรณีเป็นไม่มากจะสังเกตไม่เห็นว่ากระจกตานูนออกมา)

ที่มา : http://anandeyeinstitute.org/cornea-2/

• ภาพซ้าย : แสดงกระจกตาโป่งพองดูจากด้านข้าง อาจสังเกตเห็นได้ไม่ชัดเจนนัก
• ภาพขวา : แสดงการเปรียบเทียบกระจกตาด้านขวาของคนไข้ที่เป็นกระจกตาโป่งพองน้อย กับกระจกตาซ้ายที่เป็นกระจกตาโป่งพองมาก สังเกตเห็นกระจกตาด้านซ้ายโป่งพองมากจนดันหนังตาล่างลงมา เมื่อเทียบกับด้านขวา

 

กระจกตาโป่งพอง (Keratoconus) มีอาการและการมองเห็นอย่างไร

• ผู้ที่เป็นกระจกตาโป่งพอง ถ้าเป็นไม่มาก อาจมีอาการเหมือนผู้ที่มีปัญหาสายตาเอียง คือ ตามัว เมื่อใส่แว่นตาหรือคอนแทคเลนส์แล้วจะทำให้อาการดีขึ้น
• สำหรับอาการที่รุนแรงขึ้นอาจรู้สึกว่าสายตามีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วโดยเฉพาะค่าสายตาเอียง อาการตามัวจะมากขึ้นในเวลากลางคืน อาจสังเกตเห็นวัตถุชิ้นเดียวแยกเป็นหลายชิ้นเหมือนมีเงาซ้อน เมื่อใส่แว่นตาหรือคอนแทคเลนส์แล้วก็ยังรู้สึกไม่พอใจกับการมองเห็นของตน

กระจกตาโป่งพองส่วนใหญ่มักเป็นทั้งสองตาโดยเกิดกับตาข้างหนึ่งก่อนและอีกข้างหนึ่งเป็นตามมาทีหลัง โดยความรุนแรงของสองข้างมักไม่เท่ากัน ผู้เป็นมักไม่เจ็บตา แต่อาจมีอาการแพ้แสง คันตา รู้สึกหนักตาได้ กระจกตาโป่งพองในรายที่รุนแรงมากอาจทำให้กระจกตาขุ่นมัวลงได้แต่พบได้ไม่บ่อยนัก และกระจกตามักไม่บางตัวลงจะกระทั่งทะลุ

ภาพแสดงการเห็นภาพของคนสายตาปกติ (ตัวเอด้านซ้าย) และผู้ที่เป็นโรคกระจกตาโป่งพอง (ตัวเอด้านขวา ซ้อนกันเหมือนมีหลายตัว)

ภาพแสดงกระจกตาโป่งพองขั้นรุนแรงจนกระทั่งกระจกตาขุ่นตัวทำให้การมองเห็นแย่มาก จักษุแพทย์อาจพิจารณาผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตา

 

การวินิจฉัยโรคกระจกตาโป่ง

กระจกตาโป่งพองสามารถวินิจฉัยได้จากการซักประวัติ ประวัติค่าสายตา สังเกตจากภาพสะท้อนจากกระจกตา แสงสะท้อนจากเรติโนสโคป (Retinoscope) การดูโดยการใช้ Slit lamp โดยอุปกรณ์ที่วินิจฉัยได้ถูกต้องแม่นยำที่สุดคือ เครื่องถ่ายแผนที่กระจกตา (Cornea Topography)

 

ภาพจากเครื่องถ่ายแผนที่กระจกตา (Cornea Topography) เปรียบเทียบระหว่างภาพ A กระจกตาเอียงปกติ (Regular Corneal Astigmatism) และภาพ B ที่เป็นโรคกระจกตาโป่งพอง โดยสีที่แตกต่างกันบ่งบอกถึงความโค้งที่ไม่เท่ากันของกระจกตา ซึ่งสีแดงค่อนไปทางสีม่วงคือบริเวณที่กระจกตาโป่งออกมา ดังนั้น ภาพ B ที่มีสีแดงอยู่บริเวณด้านล่าง คือ การโป่งของกระจกตาบริเวณด้านล่างนั่นเอง

การรักษาและการแก้ไขกระจกตาโป่งพอง

ในปัจจุบันยังไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิดกระจกตาโป่งพอง ดังนั้น การรักษาส่วนใหญ่จึงเป็นเพียงการแก้ไขค่าสายตาทำให้ผู้ที่เป็นสามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจน สาเหตุที่ทำให้ผู้เป็นโรคกระจกตาโป่งพองมองเห็นไม่ชัดเจน เกิดจากสองสาเหตุหลักคือ ปัญหาสายตา และปัญหากระจกตาบิดเบี้ยว ดังนั้น การแก้ไขปัญหาสายตาเพียงอย่างเดียวจึงไม่ทำให้การมองเห็นชัดเจนเต็มที่ วิธีแก้ไขการมองเห็นสำหรับกระจกตาโป่งพอง อาจจำแนกตามลักษณะการแก้ไขได้ดังนี้

 

 

 

 

 

3. วิธีที่แก้ไขค่าสายตา และแก้ไขกระจกตาบิดเบี้ยวทั้งหมด (การมองเห็นชัดเจนสูงสุด)

การเลือกใช้คอนแทคเลนส์ที่เหมาะสมร่วมกับความเชี่ยวชาญในการประกอบคอนแทคเลนส์ สามารถทำให้ผู้เป็นกระจกตาโป่งพองระดับปานกลางและรุนแรง (ที่กระจกตายังไม่ขุ่นตัว) กลับมามองเห็นได้อย่างชัดเจนและสบายตาได้ เมื่อเคยชินกับการใช้เลนส์แล้ว

ภาพแสดงคอนแทคเลนส์ชนิดกึ่งนิ่มกึ่งแข็ง ชนิดสเคลอรัลเลนส์ Scleral Lens (ขวา) และคอร์เนียเลนส์ Corneal Lens (ซ้าย)

 

 

ล่าสุดสำหรับกระจกตาโป่งพองที่มีความรุนแรงมากจนกระทั่งกระจกตาขุ่นมัว จักษุแพทย์อาจพิจารณาผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตา

คนไข้ประมาณ 10-20% ที่กระจกตาโป่งพองมีอาการรุนแรงต้องถึงขั้นเปลี่ยนกระจกตา (Penetrating Keratoplasty) โดยสาเหตุที่ต้องผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตา เช่น กระจกตาขุ่นตัว หลังจากแก้ไขด้วยคอนแทคเลนส์พิเศษแล้วก็ยังไม่พอใจกับการมองเห็น เส้นเลือดใหม่ที่งอกเข้ากระจกตามีจำนวนเพิ่มขึ้นจนกระทั่งแพทย์คิดว่าถ้ายังปล่อยให้มีการเพิ่มขึ้นอีกจะทำให้มีความเสี่ยงต่อการเปลี่ยนกระจกตาแล้วล้มเหลว (Reject) อย่างไรก็ดี แพทย์จะเป็นผู้แนะนำว่าท่านควรเปลี่ยนกระจกตาหรือไม่ หรือควรรักษาด้วยวิธีใด เมื่อรักษาเสร็จ ถ้าการมองเห็นยังไม่เป็นที่พอใจ ก็อาจทดลองใช้คอนแทคเลนส์แบบกึ่งแข็งกึ่งนิ่ม ซึ่งส่วนใหญ่ทำให้มองเห็นได้ชัดเจนดีขึ้น

การเพิ่มความแข็งแรงแก่กระจกตา

ล่าสุดมีเทคโนโลยีการเพิ่มความแข็งแรงของกระจกตาโดยการเชื่อมขวางกระจกตา (Crosslinked) ด้วยสารเคมีเช่น วิตามิน B5 ทำให้กระจกตามีความแข็งแรงเพิ่มขึ้น ซึ่งเชื่อว่าสามารถลดโอกาสการโป่งพองเพิ่มขึ้นของกระจกตา อาจสามารถสอบถามได้จากจักษุแพทย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านกระจกตาครับ

เมื่อเป็นกระจกตาโป่งพอง ทำไมเวลาใส่คอนแทคเลนส์ชนิดกึ่งนิ่มกึ่งแข็งแล้วมีอาการเคืองตามาก

ในกรณีที่เป็นกระจกตาโป่งไม่มาก อาจสามารถใส่คอนแทคเลนส์แบบนิ่มแก้ไขสายตาเอียงได้ เมื่อเป็นกระจกตาโป่งพองมากขึ้นจนกระทั่งคอนแทคเลนส์นิ่มไม่สามารถแก้ไขอาการตามัวได้แล้ว อาจต้องใช้คอนแทคเลนส์ชนิดกึ่งนิ่มกึ่งแข็งแทนเนื่องจากคอนแทคเลนส์ชนิดกึ่งนิ่มกึ่งแข็งสามารถปกปิดกระจกตาที่ไม่เรียบได้ดีกว่า อย่างไรก็ดีเมื่อกระจกตาโป่งพองเป็นมากขอบของคอนแทคเลนส์นิ่มจะไม่แนบไปกับกระจกตา ทำให้ทุกครั้งที่กระพริบตา เปลือกตาบนด้านในจะขูดกับขอบคอนแทคเลนส์ที่เผยอขึ้นมาทำให้รู้สึกระคายเคืองตา ในกรณีนี้ คอนแทคเลนส์ชนิด Scleral lens จะช่วยให้ความรู้สึกระคายเคืองตาหมดไปเนื่องจากคอนแทคเลนส์มีขนาดใหญ่ ทำให้ขอบของคอนแทคเลนส์อยู่ใต้เปลือกตาตลอดเวลา เมื่อกระพริบตาจะไม่รู้สึกเคืองตา

ภาพแสดงแสดงลักษณะคอนแทคเลนส์บนกระจกตา

• ตาซ้าย คอนแทคเลนส์บนกระจกตาโป่งพอง ขอบคอนแทคเลนส์ไม่แนบไปกับดวงตา ใส่แล้วจะรู้สึกเคืองตา นอกจากนั้นคอนแทคเลนส์จะเลื่อนไปมาและถูบริเวณยอดของกระจกตาที่โป่งออกมา เมื่อถูเป็นเวลานานอาจทำให้กระจกตาถลอก ขุ่นมัว และเกิดเป็นรอยแผลเป็นได้
• ตาขวา ใส่ Scleral lens ที่มีขนาดใหญ่กว่าตาดำ

 

ภาพ Scleral Lens ที่มีขนาดใหญ่กว่าตาดำ ใส่แล้วให้ความสบายตาใกล้เคียงกับคอนแทคเลนส์ชนิดนิ่ม นอกจากนั้น ผิวด้านหลังของ Scleral lens จะไม่สัมผัสกับกระจกตา ลดโอกาสเกิดรอยถลอก รอยขุ่น หรือแผลเป็นที่กระจกตาเมื่อเทียบกับการใส่คอนแทคเลนส์ทั่วไป

ทำไมจึงไม่ควรผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตาให้กับผู้ป่วยทุกรายที่เป็นกระจกตาโป่งพอง

การเปลี่ยนกระจกตามีอุปสรรคมากมาย ตัวอย่างของอุปสรรคเช่น กระจกตาที่ได้รับบริจาคมีไม่เพียงพอกับผู้ที่ต้องการกระจกตา ดังนั้นทำให้อาจต้องเข้าคิวรอข้ามปีจนกว่าจะได้กระจกตา เมื่อเปลี่ยนกระจกตาแล้วบางครั้งร่างกายของผู้รับเกิดการต่อต้านกระจกตาจากผู้อื่น เนื่องจากไม่ใช่อวัยวะของตนเองและทำให้ต้องเปลี่ยนกระจกตาใหม่ กระจกตาที่เปลี่ยนสำเร็จอาจอยู่ได้เป็นระยะเวลานานหลายปีหรือบางรายอาจใช้งานได้เพียงไม่กี่เดือนก็ต้องเปลี่ยนใหม่ หลังจากเปลี่ยนกระจกตาแล้วหลายรายยังคงต้องใช้คอนแทคเลนส์อยู่ เป็นต้น ดังนั้นถ้ากระจกตาโป่งพองยังไม่มีความรุนแรงมาก จักษุแพทย์มักจะไม่แนะนำให้เปลี่ยนกระจกตา ดังนั้น การเปลี่ยนหรือไม่เปลี่ยนกระจกตา จึงควรฟังคำแนะนำของจักษุแพทย์ครับ

ภาพแสดงดวงตาหลังการผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตา สังเกตเห็นไหมเย็บสีดำ เย็บกระจกตาของผู้บริจาคเข้ากับกระจกตาเดิมของผู้รับบริจาค (เห็นรอยต่อกระจกตาเป็นวงสีขาวอ่อนบริเวณไหมเย็บ)

 

หลังการผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตาแล้ว ดวงตาอาจมีปฏิกิริยาต่อต้าน ผู้รับบริจาคอาจต้องใช้ยาเพื่อควบคุมปฏิกิริยาต่อต้านเป็นเวลานาน บางครั้งปฏิกิริยาต่อต้านอาจรุนแรงจนกระทั่งดวงตาเกิดการอักเสบและต้องเปลี่ยนกระจกตาใหม่อีกครั้ง

กระจกตาโป่งพอง เป็นแล้วตาบอดหรือไม่

ผู้เป็นกระจกตาโป่งพองรุนแรง อาจทำให้เกิดกระจกตาขุ่นตัวทำให้การมองเห็นไม่ดีถึงขั้นตาบอดได้ แต่เมื่อผู้ป่วยได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนกระจกตาก็จะสามารถกลับมามองเห็นได้อีกครั้ง อย่างไรก็ตาม ผู้เป็นกระจกตาโป่งพองมีโอกาสค่อนข้างน้อยที่จะเป็นรุนแรงถึงขั้นกระจกตาขุ่นตัว

จะทราบได้อย่างไรว่ากระจกตาโป่งพองจะมีความรุนแรงขนาดไหน / ที่เป็นอยู่แล้วจะเป็นเพิ่มขึ้นหรือไม่

ในปัจจุบันไม่สามารถบอกได้อย่างแน่ชัดว่า กระจกตาโป่งพองจะมีความรุนแรงเพียงใดในผู้ป่วยแต่ละราย แต่จากข้อมูลสถิติ พบว่าผู้ที่เป็นกระจกตาโป่งพองครั้งแรกเมื่ออายุน้อย (เช่น 12 ปี) มีโอกาสที่จะเกิดกระจกตาโป่งพองรุนแรงมากกว่าผู้ที่เริ่มเป็นเมื่ออายุมาก (เช่น 30 ปี)

สำหรับการเป็นเพิ่มขึ้นของกระจกตาโป่งพองจะมีลักษณะเป็นช่วงๆ เช่น หลังจากการเป็นครั้งแรกแล้วนั้นความโป่งพองอาจจะคงที่โดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงอีกตลอดชีวิต หรือคงที่สักช่วงเวลาหนึ่ง (เช่น 6 เดือน หรือ 3 ปี) แล้วมีการโป่งพองเพิ่มขึ้นอีกรอบหรืออีกหลายรอบ โดยปัจจุบันไม่สามารถคาดเดาได้ว่าจะมีการเพิ่มขึ้นจากเดิมอีกหรือไม่หรือเมื่อไร

---

อ่านเพิ่มเติม คอนแทคเลนส์สำหรับกระจกตาโป่งพองเทคโนโลยีใหม่ มองเห็นชัด ใส่สบาย ไม่เคืองตา http://www.allaboutvision.com/contacts/scleral-lenses.htm